İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE YÖN VEREN BİLİM İNSANLARI
SANAYİ DEVRİMİ ÖNCESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
İSG konusundan bahseden ilk kanun: MÖ 2000’lerde Babil İmparatorluğu’nun kurucusu Hammurabi (MÖ 1792-1750)tarafından hazırlanan Hammurabi Kanunları tarihte bilinen ilk kanunlardan biridir.
Heredot: Çalışanların verimli olabilmesi için “yüksek enerjili besinlerle beslenmeleri gerektiğini” ilk dile getiren bilim insanıdır.
Hipokrat: İlk kez “kurşunun zararlı etkilerinden söz etmiş, kurşun koliğini tanımlamış, hâlsizlik, kabızlık, felçler ve görme bozuklukları gibi belirtileri saptamış ve bulguların kurşun ile ilişkisinin olduğunu açıklamıştır”
Plini: İş yerindeki zararlı tozlardan korunmak için “Çalışma ortamındaki tehlikeli tozlara karşı, çalışanların korunması amacıyla “maske yerine başlarına torba geçirmelerini” öneren bilim insanı ise Plini ’dir.
Juvenal: (MS 60-140)Yıllarında yaşamış; özellikle “demircilerde görülen göz rahatsızlıklarının, yapılan işten kaynaklandığını, sürekli olarak ayakta çalışanlarda varislerin oluşabileceğini açıklamıştır”
Paracelsus: Yaptığı incelemelerde pnömokonyoz hastalığından bahsetmiş, dünyada ilk iş yeri hekimliği kitabı olan “De Morbis Metallicis”i yazmış ve ayrıca zehirlerin kimyasal yapıları ile doz ve organizma arasındaki ilişkiyi saptamıştır. Her madde zehirdir ve zehir olmayan madde yoktur zehir ile ilacı ayıran dozdur diyerek toksolojinin temelini atan bilim insanıdır.
Georgius Agricola:Dünyada ilk mineroloji bilgini olarak bilinmektedir.“ Bazı zehirlerin etkilerini belirlemiş, koruyucu önlemlerin alınmasını gerektiğini dile getirmiştir. Agricola, “De Re Metallica” isimli eserinde maden ocaklarında zehirli tozların olduğunu belirtmiştir. Bu tozlardan korunmak için maden ocaklarının havalandırılması gerektiğini söylemiştir
Bernardino Ramazzini: İş sağlığı ve iş güvenliği alanında önemli çalışmalar yapan Bernardino Ramazzini; “De Morbis Artificum Diatriba” isimli kitabında iş kazalarını önlenmesi gerektiğini, iş yerlerinde koruyucu güvenlik önlemlerinin alınmasını gerektiğini öneren önemli bir bilim adamıdır. İşçilerin hastalandıklarında ne iş yaptıklarının sorulması gerektiğini ifade etmiştir. Günümüzde ergonomi olarak adlandıran yani işçinin, makinenin ve çevrenin bir arada uyumlu ve verimli çalışması konusunu açıklayan ilk bilim adamıdır. İş sağlığının babası iş sağlığının kurucusu sayılmaktadır. Epidemiyoloji profesörüdür. Hastalara sorulan gelenekselleşmiş sorulara işçi sağlığı ve iş güvenliği ilkesini eklemiştir.Bu ilke, kişinin karşılaştığı etkenlerin bilinmesi ile sonuca kolayca ulaşılmasını sağlamıştır. İş yerlerindeki çalışma ortamından kaynaklanan olumsuz koşulların düzeltilmesi ile iş veriminin artacağını ileri sürmüştür.
Dioscorides: Zehirleri bitkisel, hayvansal ve mineral kaynaklı olmak üzere kökenine göre üçe ayırmış ve bu ayrım yüzyıllar boyunca kullanılmıştır.
Urlich Ellenbrong: kuyumcularla ilgili bazı hastalıkları inceleyerek sadece izlenimlerini bildirmekle yetinmiştir.
M.Ö. 200 yıllarında Hipokrates’in çalışmalarını daha da geliştiren Nicander, kurşun koliği ve kurşun anemisini incelemiş ve bunların özelliklerini tanımlamıştır.
HIZLI EZBER
*Hipokrat-ilk kez kurşunun etkileri
*Nicander-kurşun koliği ve kurşun anemisi
*Plini-toza karşı maske yerine başa torba geçirme
*Juvenal- göz hastalıkları ve varis
*Paracelsus-Toksikolojinin kurucusu, De Morbis Metallicis kitabı,
pnömokonyoz tanımlama
*Agricola-ilk mineroloji bilgini, De Re Metallica kitabı,maden ocaklarının
havalandırılması
*Ramazzini- isg babası, ergonomi çalışmaları, De Morbis Artificum
Diatriba kitabı, epidemiyoloji çalışması, hastalık öyküsü sorulması, kurşun
ve civa incelemeleri
SANAYİ DEVRİMİ SONRASI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
*Bu dönemde İngiliz parlamento üyesi Antony Ashly Cooper çalışma
koşullarını düzeltmek amacıyla, çalışma saatlerinin azaltılması, maden
ocaklarında ve fabrikalarda çalıştırılan kadın ve çocukların korunmasını
öngören yasalar çıkarılması konusunda çaba harcamıştır.
**THOMAS PERCIVAL, genç işçilerin çalışma saat ve koşulları ile ilgili
olarak bir rapor hazırlamıştır. Bu rapor bir işveren ve parlamenter olan Sir
Robert Peel’i etkilemiş ve parlamentoda girişimlerde bulunarak 1802
yılında “Çırakların Sağlığı ve Morali” (diğer adıyla Çıraklık Sağlık ve Ahlakı Kanunu) adlı yasanın çıkarılmasını sağlamıştır. (Kanun İngiltere’de
çıkarıldı)
“Çırakların Sağlığı ve Morali” kanunu ile İngiltere’de işçi sağlığı ve iş
güvenliği ile ilgili olarak çıkartılan bu ilk yasa çalışma saatini günde 12
saat olarak sınırlamış, iş yerlerinin havalandırılmasını öngörmüştür.
*1847 yılında çıkarılan “On Saat Yasası” ile çalışma saatleri
sınırlandırılmıştır. Sir Robert Peel, Robert Owen ve Michael Sadler önemli
çabalar göstermişler ve parlamentoyu etkileyerek yasal düzenlemeler
yapılmasını sağlamıştır. Robert Owen (1771-1858) İskoçya’daki
fabrikasında on yaşın altında kimseyi çalıştırmamış ve çalışma saatlerini
de azaltmıştır.
Tissot: ilk defa hastanelerde meslek hastalıklarının tedavi edilmesi için özel bölümler kurulması önermiştir.
Patissier: fabrikalarda iş kazası ve meslek hastalıklarıyla ilgili istatistiki verilerin toplanmasına çalışmış, hastalık veya kaza
nedeniyle meydana gelen ölüm ve sakatlıkları incelemiştir.
Vauban ve Belidor: ağır işlerin işçileri yıprattığını ve meslek
hastalıklarına yol açtığını ifade ederek, iş veriminin arttırılabilmesi
için işlerin iyi organize edilmesi gerekliliğini vurgulamışlardır.
Percival Pott: Baca temizleme işinde çalışanların kanser hastalığına yakalanmaları konusunda yaptığı çalışmalar ve fabrikalarda baca temizleme işlerinde çocuk işçi çalıştırılması nedeniyle Baca Temizleyicileri Kanunu çıkarılmıştır. Baca temizleme işinde çalışanların Skrotom Kanseri( testis)hastalığına yakalanmaları konusunda çalışmalar yapmıştır. “Bel Kemiği Eğriliklerinde Sık Görülen Alt Taraf Organlarındaki Felçler Üstüne” adındaki kitabında özellikle baca temizleyicilerinde görülen skrotum kanserlerinin nedeni olarak iş yeri ortamının olumsuz koşullarını göstermiş ve bunu bir meslek hastalığı olduğunu söylemiştir.
KOLAY EZBERLE: PERvical pott-PERİ Bacalarını anahtar kelime olarak hatırlayın.
Michael Sadler: 1832 yılında parlamentoya yeni bir yasa önerisi getirmiş ve 1833 yılında “Fa9 yaşın altındaki çocukların çalıştırılması yasaklanmış, 18 yaşından küçüklerin 12 saatten fazla çalıştırılmaları yasaklanmış ve fabrikaların denetlenmesi için de müfettişlerin görevlendirilmesine karar verilmiştir. 1842 yılında kadınların ve 10 yaşından küçük çocukların maden ocaklarında çalıştırılmaları yasaklanmıştır. brikalar Yasası” adı önemli bir yasanın yürürlüğe girmesini sağlamıştır.
Robert Owen: İskoçya’daki fabrikasında on yaşının altında kimseyi çalıştırmadan, çalışma saatini azaltarak, gençler ve yetişkinler için eğitim programları hazırlayarak ve işyerindeki çevre koşullarını düzelterek ticari başarısının devam ettiğini göstermiştir. 1802 yılında İngiltere’de “Çırakların sağlığı ve morali adlı yasa”nın çıkmasında rol almıştır. Günlük çalışma süresinin 10 saate düşerilmesi ile ilgili de yasa çalışmalarını teşvik etmiştir.
Plato: Bazı Esnaf ve zanaatkarların çalışma pozisyonlarından dolayı ileri gelen şekil bozuklukları ile ilgili bilgi veren bilim insanı
*Butlin gençlerde görülen skrotum ve cilt kanserlerinin nedeni olarak
kömür katranı, madeni yağları tanımlamıştır.
Rhen, boya sanayinde mesane kanserinin çokluğuna dikkati çekmiş ve
hastalığı tanımlamıştır.
Edward Jenner, Çiçek hastalığı geçirmekte olan ineklerin lezyonlarından
hazırladığı sıvıyı (variyolasyon) 24 çocuğun kollarına sürerek , çocukların
Çiçek salgını sırasında hastalanmadıklarını ve hastalıkların “aşı” ile
önlenebileceğini göstermiştir.
Prof. Dr. Muzaffer AKSOY, ayakkabıcılar üzerindeki istatistiki çalışmaları
sonucunda benzenin lösemiye yol açtığını ortaya çıkarmıştır. 1977 yılında ABD ‘ de Benzenin yasal sınırının 1 ppm ‘ ye düşmesini sağlayarak Dünya literatürüne ismini yazdıran ilk Türk olmuştur.