Bir kuruluşun faaliyetlerini içinde yürüttüğü; hava, su, toprak, doğal kaynaklar, bitki topluluğu (flora), hayvan topluluğu (fauna) ile insanları da ihtiva eden ortam ve bunun arasındaki ilişkiye “çevre” denilmektedir. İnsanın içinde bulunduğu ve birlikte yaşadığı bu çevrenin, gelişen teknoloji ve sanayi sonucunda giderek yok olduğu göz ardı edilemez bir gerçektir. Artan dünya nüfusu, teknolojinin baş döndürücü gelişim ve ilerleme hızı, yaşam alanlarındaki daralma, doğal çevrenin tahribatı, gürültü, hatalı uygulamalar, bilgi eksikliği ve eklenebilecek birçok nedenle çevre kirliliği, son yıllarda insan yaşamını ve yaşam kalitesini tehdit eden en önemli sorunlardan birisidir.
20 inci yüzyılın ikinci yarısından itibaren insanlığı tehdit eden problemlerden birisi haline gelen çevre sorunları ve kirliliği, sanayileşmenin sonucunda iyice hissedilir hale gelmiştir. Önceleri sadece kirlenme olarak algılanan ve uluslararası boyut kazanmadan yerel özellik taşıyan çevre sorunları, gün geçtikçe hızla çoğalmış, yerellikten kurtulup tüm dünyanın sorunu olmuştur. İşte bu noktada insanlığın çevreye verdiği zararı azaltmak için çevre standartları, çevreye yönelik ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlar uygulamaya alınmıştır. Bu kapsamda çevrenin korunmasına yönelik olarak Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından yayımlanan standart serisine ISO 14000 serisi denilmektedir.
ISO 14000 serisi standartları, özünde, doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan standartlar bütünüdür. Bunu da çevre performansının izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi temeline dayandırmakta ve çevre faktörlerine ilişkin olarak ilgili mevzuat ve kanunlar tarafından tanımlanmış koşullara uymayı şart koşmaktadır.
ISO 14000 serisi içinde belgelendirilmesi yapılan standart ISO 14001 Standardı’dır. ISO 14001, ürünün hammaddeden başlayarak müşteriye sunulmasına kadar olan süreçte çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza indirilmesi için kılavuzluk yapan bir standarttır. ISO 14001, işletmelerin çevreye verdikleri veya verebilecekleri zararların sistematik bir şekilde azaltılması, mümkün olduğu durumlarda ortadan kaldırılması için geliştirilen bir yönetim sistemidir.
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı ve ilgili standartlar serisi, hazırlanışı itibarı ile tüm ülkelerde yürürlükte olan çevre yasaları ve uygulamaya yönelik yönetmelikler ile uyumlu bir yapıda olduğundan, uygulamalar genel olarak mevzuat şartlarının getirdiği yükümlülüklerin karşılanması ile paralellik gösterir ve uygulamaların bir sistem dahilinde gerçekleştirilmesi için zemin oluşturur. ISO 14000 standart serisi, birçok standart içermektedir. Bu standartlar içerisinde en önemlileri ve bilinenleri:
- ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemleri – Şartlar ve Kullanım Kılavuzu
- ISO 14004 Çevre Yönetim Sistemleri – Prensipler, Sistemler ve Destekleyici Tekniklere Dair Genel Kılavuz
- ISO 14020 Çevre Etiketleri ve Beyanları – Genel Prensipler
- ISO 14031 Çevre Yönetimi – Çevre Performans Değerlendirilmesi – Kılavuz
- ISO 14040 Çevre Yönetimi – Hayat Boyu Değerlendirme – İlkeler ve Çerçeve
Sonuç olarak;
- ISO 14001 Standardı, çevreye verilen zararın en aza indirilmesi için oluşturulmuş bir standarttır.
- ISO 14001 uygulamaları, genel olarak mevzuat yükümlülüklerin karşılanması ile paralellik gösterir.
- ISO 14001, bir ürün standardı değildir, ne üretildiği ile değil nasıl üretildiği ile ilgilenir.
- Sektör ve ölçek gözetmeksizin her işletmeye uygulanabilen ve gönüllük esasına dayalı bir yönetim sistemidir.
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi’nin Faydaları Nelerdir?
- Ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlara uyum sağlanır.
- İzin ve yetki belgelerinin alınmasını kolaylaştırır.
- Ulusal ve uluslararası alanda itibar kazandırır.
- Çevre etkilerinden kaynaklanan maliyetler düşer.
- Doğal kaynakların etkin kullanımı sonucunda masraflar azalır verimlilik artar.
- Müşteriye, çevre yönetimi için bir yükümlülük altına girildiği güvencesinin verilmesiyle, müşteri güveni artar.
- Mesuliyetle sonuçlanan olayları azaltır dolayısıyla mali sorumluluk sigortası maliyetlerini düşürme potansiyeli sağlar.
- Şirket faaliyetlerinden kaynaklanan kirlilik, kaynaktan başlayarak kontrol altına alınır ve kirlenme azaltılır.
- Potansiyel tehlike durumlarının belirlenmesi sayesinde acil durum ve kazalara karşı hazırlıklı olunduğundan kayıpla sonuçlanan olaylarda azalma görülür.
- İşyeri kalitesinin dolayısıyla işçi moralinin yükselmesi sağlanır ve işletmeye bağlılık artar.
- Personele verilen eğitimler sayesinde çalışanlarda çevre bilincinin artması sağlanır.
- Yeşil üretim süreçlerinin önemli olduğu pazarlara girmeyi kolaylaştırır.
ISO 14001 Standardı’nı Kimler Kullanabilir/Uygulayabilir?
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı, uluslararası ve ulusal piyasada kendine saygın bir yer tutmak isteyen kuruluşlar için neredeyse bir ürün ve hizmet pasaportu gibi algılanmaya başlamıştır. Standardı, başta endüstriyel kuruluşlar ve kamu kuruluşları olmak üzere, ürün ve hizmet sağlayan tüm kuruluşlar ve üreticiler uygulayabilir.
ISO 14001 Çevre Yönetim sisteminin işletmelerde geliştirilmesinin amacı;
– Ulusal ve/veya uluslararası mevzuatlara uyumun artırılması,
– Çevresel performansın artırılması,
– Market Stratejileri,
– Uluslar arası rekabette avantaj sağlaması,
– İşletme itibar ve Pazar payının artırılması,
– Maliyet kontrolünün geliştirilmesiyle masrafların azaltılması ve verimliliğin artırılması,
– Acil durumlara (deprem, yangın, sel vb.) ve kazalara karşı hazırlıklı bulunarak mesuliyetle sonuçlanan kaza vb. olayların azaltılması,
– Kirliliği kaynaktan başlayarak kontrol altına alınması ve azaltılması,
– Girdi malzemeleri ve enerji tasarrufu sağlanması,
– İzin ve yetki belgelerinin alınmasının kolaylaştırılması,
– ISO 14001 tüm dünyaca bilinen ve kullanılan ortak bir dil olduğundan global pazarda kabul edilirliğin sağlanması,
– Şirket faaliyetlerinin çevreye olan etkisi ve çevre riskleri belirlenerek kontrol edilebilir ve bu sayede çevreyi olumsuz etkileyen unsurlar azaltılır,
– Çevre etkilerinden kaynaklanan maliyetler düşer,
– Çevre ile ilgili yasalara ve mevzuata uyum sağlanır,
– Acil durumlarda meydana gelebilecek çevre etkileri azaltılır veya tamamıyla ortadan kaldırılır,
– Yasal kurumlara karşı, mevzuat ve yönetmeliklere uyulduğu dökümante edilmiş çevre yönetim sistemi ve ISO 14001 Belgesi ile gösterilebilir,
– Gerek ulusal, gerekse uluslararası alanda tanınmışlık sağlanarak kuruluşa prestij kazandırır,
– Şirket personeline verilen eğitimler sayesinde çalışanlarda çevre bilinci artar,
– Çevreye zarar vermeyen bir işletmede çalışmak, çalışanları motive eder,
– Tüketicinin çevre ile ilgili beklentilerine cevap verilir ve bilinçli tüketicilere erişebilme ve onları kazanma şansı artar,
– Kaynaklar etkin kullanılır (enerji, su, vb. tasarrufu sağlanır),
– Çevreye bırakılan atıklar azalır.
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standart Prensipleri
Yükümlülük Altına Girme ve Politika: Kuruluş çevre politikasını tayin etmeli ve çevre yönetim sistemine bağlılık taahhüdünde bulunmalıdır.
Planlama: Kuruluş faaliyet, ürün ve hizmetlerinin çevre boyutlarını belirlemeli, bunların önemli olanlarını seçmelidir. Taahhütlerini gerçekleştirmek için amaç ve hedefler tespit etmeli, bu amaç ve hedeflere ulaşmak için gerçekleştireceği faaliyetleri programlamalıdır.
Uygulama ve İşlem: Kuruluş, çevre politikasını gerçekleştirmek, amaç ve hedeflerine ulaşabilmek maksadıyla etkin bir uygulamada bulunabilmek için gerekli yetenek ve imkanlarla birlikte bir destek mekanizması geliştirmelidir.
Kontrol ve Düzeltici Faaliyet: Kuruluş, çevre icraatını ve bu icraattaki başarı derecesini ölçmeli, izleyip değerlendirmelidir.
Gözden Geçirme ve Geliştirme: Kuruluş, genel çevre icraatını ve bu icraattaki genel başarı derecesini geliştirmek amacıyla, çevre yönetim sistemini gözden geçirmeli ve sürekli olarak geliştirmelidir
ISO 14001 İLE İLGİLİ TERİM ve KAVRAMLAR
Sürekli gelişme: Kuruluşun, çevre politikasına uygun olarak genel çevre icraatında gelişmeler sağlamak için kuruluş çevre yönetim sisteminin sürekli olarak iyileştirilmesidir.
Çevre: Bir kuruluşun faaliyetlerini içinde yürüttüğü, hava, su , toprak, tabii kaynaklar, bitki topluluğu (flora) hayvan topluluğu (fauna), insanlar ve bunlar arasındaki ilişkileri içinde alan ortamdır.
Çevre boyutu: Kuruluşun, faaliyetlerinin, ürünlerinin veya hizmetlerinin çevre ile etkileşime giren unsurlarıdır.
Çevre etkisi: Çevrede, kısmen veya tamamen kuruluşun faaliyet, ürün ve hizmetleri dolayısıyla ortaya çıkan, olumlu veya olumsuz her türlü değişikliktir.
Çevre politikası: Kuruluşun, genel çevre icraatı ile ilgili niyet ve prensiplerini açıklamak, faaliyet, çevre amaç ve hedeflerle çerçeve teşkil etmek üzere yaptığı beyandır.
Kirlenmenin önlenmesi: Kirlenmeyi önlemek, azaltmak veya kontrol altında tutmak amacıyla yeniden devreye sokmayı, başka işleme tâbi tutmayı, işlemde değişiklik yapmayı, kontrol mekanizmalarını, kaynakların etkin kullanımını, malzeme ikâmesini içine alabilen her türlü işlem ve uygulamaya başvurulması, malzeme veya ürün kullanılmasıdır.
Sürdürülebilir kalkınma: Kısaca, mevcut ihtiyaçları gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmelerine engel olmadan karşılayarak kalkınmaktır.
Hayat boyu değerlendirme: Bir mal ve hizmet sisteminde belirli bir malzeme ve enerjiden elde edilen mal ve hizmetlerle bu sistemin hayat dönemince ortaya çıkan ve doğrudan doğruya sisteme atfedilebilen çevre etkilerine ait bilgilerin toplanması ve gözden geçirilmesiyle ilgili bir usuller dizisidir.
ISO 14001:2015 Revizyonu
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi, dünyanın ilk uluslararası çevre yönetim standardı olarak binlerce kuruluşa ekolojik, sürdürülebilirlik ve operasyonel performans konularında BS 7750 ismi altında 1992 yılında yayınlandığından beri yardımcı olmaktadır.
ISO 14001’in çalışanlarınıza ve iş dünyasına hizmetini sürdürmesini sağlamak ve günümüz pazar koşullarına uyumundan emin olmak için standart revize ediliyor.
Standardın revize edilmiş hali ile sadece çevresel uygulamalarda yapılan değişiklikler değil aynı zamanda yönetim sisteminin gelecekte yaşanabilecek değişikliklerden etkilenmeyen yapısı da koruma altına alınmış oluyor.
Firmaların, kuruluşların ve toplumun gelecek nesiller için yaşam kaynaklarını riske atmadan büyüme gibi küresel sorumlulukları vardır. ISO 14001 ilk yazıldığı andan itibaren her zaman çevresel faktörleri göz önünde bulundurmuş olup bu duruma ISO 14001:2015 revizyonunda da öncelik vermektedir.
Yeni ISO 14001:2015 Standardı Yayınlandı.
Dünyanın ilk uluslararası çevre standardı ISO 14001:2015’in nihai versiyonu yayınlandı. Bu 70 ayrı ülkeden uzmanın katkıları ile hazırlanmış olan en son ve ‘en iyi uygulama rehberi’, çevre yönetim sisteminin temelerinin altını çizmekle kalmıyor onu, iş süreçlerinin, tam merkezine yerleştiriyor.
Yeni standart, kuruluşların değişikliklere ayak uyduırmasını sağlamanın yanı sıra, atıklarını azaltmak, enerji tasarrufu sağlamak ve paydaşlarına, müşterilerine ve halka karşı kurumsal itibarlarını korumak için fırsat yaratıyor. ‘Yeni Yüksek Seviye Yapı’ya uygun olarak yazılmış olması sebebi ile ISO14001:2015 standardı, diğer yönetim sistemi standartları ile çok kolaylıkla uyumlaştırılabiliyor ve böylece uygulayıcu kuruluşlara zaman ve etkinlik kazandırıyor.
Geçiş Eğitimlerimizle Bir Adım Öne Geçin
Geçişi tamamlamak için 3 yılınız var. Yeni standardı uygulamaya ne kadar erken başlarsanız, faydalarını da o kadar çabuk görmeye başlayacaksınız. Rakiplerinizden bir adım öne geçmek ve yeni standardı öğrenmek için harika bir zaman!
Uzmanlarımız tarafından, yeni standart gerekliliklerini kapsayacak şekilde geliştirilmiş olan eğitimlerimize katılmak sizlere, ihtiyacınız olan tüm bilgileri edinmeniz ve geçişi kolaylıkla başarmanızda yardımcı olacak.
Yeni standardın faydaları
Çevre ve Sürekli Gelişimi İşinizin Odağı Haline Getirin
Revize edilen standart ile çevre yönetiminin firmanızın iş stratejisi ile tamamen entegre ve uyumlu olması garanti altına alınıyor. Bu stratejik odaklanma ile ÇYS’nizin performansı en iyi hale getirilirken sürdürülebilirliğin arttırılması, gereksiz masrafların azaltılması ve gelecek nesiller için dünya kaynaklarının korunmasına yardım gibi sonuçlara ulaşılıyor.
Liderlik
Liderlik takımından yönetim sistemine daha fazla katılım gerçekleşmesi tüm organizasyonun firmanızın amaçları ve hedefleri doğrultusunda motive hale gelmesini garanti eder.
Geliştirilmiş Çevresel Performans
Kuruluşların çevreyi koruma ve çevresel performansı arttırma gibi konularda adım atmaları gerekir. İyi bir çevre yönetimi yasal mevzuata ilişkin düzenleyici cezaların azalmasına ve kuruluşun gereksiz masrafları kısmasına yol açar.
Entegre Yaklaşım
Tüm ISO yönetim sistemlerine uygulanabilir olan yeni yapı ile standartları çoklu ve entegre sistemlere uyarlamak artık çok daha kolay.
Yeni ISO 14001 Yapısı
Annex SL baz alınarak hazırlanan ve içinde bulunduğumuz yılın Haziran ayında yayınlanması beklenen yeni standardın yeni yüksek düzey yapısı ile tüm yönetim sistemi standartlarına ortak bir çatı geliyor. Bu yöntem ile tutarlılık amaçlanırken farklı yönetim sistemi standartlarının ahenk içinde çalışması odaklanıyor. Standardın en üst seviye yapıya uygun olarak gelen alt maddeleri ile tüm standartlara ortak bir dil getirmesi planlar içerisinde.
Yayınlanacak standart ile amaçlanan temel değişiklikler:
Liderlik vurgusu
Risk yönetimine olan odaklanma
Hedefler, ölçümleme ve değişime verilen önem
İletişim ve Farkındalık
Daha az kural gerektiren gereksinimler
Yeni standardın yürürlüğe girmesi ile birlikte, firmalar kalite yönetim sistemlerinin işletmenin temel süreçlerini kapsamasını daha kolay bir şekilde sağlayacak olup bundan büyük faydalar sağlayacaklardır.
